اطلاع‌رسانی مناسب به
عموم مردم و ایجاد اطمینان در جوانان نسبت به هشدارها می‌تواند تاثیر
بسزایی در پیشگیری از مصرف انواع مواد دخانی داشته باشد.برای چندمین
بار استعمال قلیان در قهوه خانه‌ها ممنوع اعلام شد و هیات عمومی دیوان
عدالت اداری چند بخشنامه متضمن جواز استعمال قلیان در قهوه‌خانه‌ها را
ابطال کرد.به گزارش مجله مراحم: در این دستور آمده است: مطابق تبصره ۱ ماده
۱۳ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب ۱۵ /۶/ ۱۳۸۵ مصرف
دخانیات از جمله عرضه قلیان در اماکن عمومی ممنوع شده است و در بند ۸ ماده ۱
آیین‌نامه اجرایی این قانون قهوه‌خانه‌ها نیز جزو اماکن عمومی محسوب
شده‌اند.
پیش از این، ممنوعیت قلیان در قهوه خانه‌ها مورد اعتراض قهوه خانه داران
قرار گرفته بود و آنها خواستار مستثنی شدن قهوه خانه‌ها از شمول اماکن
عمومی بودند از این رو، از برخورد با قهوه خانه داران جلوگیری شد، البته
نصب تابلو از مضرات قلیان که توسط ادارات بهداشت تهیه می‌شود در
قهوه‌خانه‌ها الزامی شد. اکنون، طبق حکم دیوان عدالت اداری، قهوه خانه‌ها
نیز از جمله اماکن عمومی هستند که استعمال قلیان در آنها ممنوع اعلام شده
است. سال گذشته اعتراض قهوه خانه داران به این ماجرا تا جایی پیش رفت که
جمعی از اعضای اتحادیه چایخانه داران، آذر 92 با تجمع در مقابل مجلس نسبت
به تصویب قانون منع استفاده از قلیان در چایخانه‌ها اعتراض کردند. این
تجمع‌کنندگان که از استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی، فارس و تهران بودند
با در دست داشتن دست‌نوشته‌هایی نسبت به تصویب موادی از قانون مبارزه با
دخانیات (منع استفاده از قلیان در چایخانه ها) اعتراض داشتند.
رواج قلیان در مقابل محدودیت ها
طرح جمع‌آوری قلیانها از قهوه خانه‌ها در طول سال‌های گذشته بارها و
بارها اجرا و متوقف شده است. با وجود اجرای مکرر محدودیت‌ها، آمارها از
افزایش گرایش جوانان به استعمال قلیان خبر می‌دهد. برای مثال، به گفته محمد
حسین قربانی، رئیس فراکسیون مبارزه با دخانیات مجلس، طی سال‌های اخیر سن
مصرف قلیان در کشور از 14 سال به 10 سال کاهش پیدا کرده است. قلیان یکی از
شیوه‌های گذراندن اوقات فراغت جوانان ایرانی است، به چشم جوانان تفریحی مضر
مانند مصرف سیگار یا دیگر مواد دخانی به نظر نمی‌رسد و حتی گاهی در میان
افراد غیر سیگاری نیز رایج است. در مطالعاتی که انجام شده، 23
درصدسیگاری‌ها حداقل یک بار در هفته قلیان مصرف می‌کنند که این رقم در
غیرسیگاری‌ها 25 درصد است.
در حالی استعمال قلیان از جانب جوانان روشی برای گذراندن اوقات فراغت
محسوب می‌شود که به گفته کارشناسان، قلیان 10 برابر سیگار تاثیرات بدی را
در سیستم تنفسی می‌گذارد. همچنین گفته می‌شود، مصرف قلیان می‌تواند باعث
افسردگی، رنگ پریدگی، سردرد، سرگیجه، اختلالات گوارشی، بروز ناراحتی‌های
قلبی و عروقی و زمینه‌سازی ابتلا به انواع سرطان‌ها شود.
مساله ممنوعیت قلیان موافقان و مخالفان خود را دارد. در این میان، معاون
سابق رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شاید از معدود
کسانی بود که با مصرف قلیان مخالفت نکردند. محمد‌علی نجفی در این زمینه
گفته بود: موافق قلیانم، در محیط‌های مشخص با استانداردهای کافی. نمی‌گویم
هر رستورانی، سرو شود. او ادامه داده بود: جلوی قلیان را بگیریم همراه با
قلیان چیزهای دیگری هم وارد فضای خانه می‌شود.
مخالفان استعمال دخانیات معتقدند اگر چه قلیان می‌تواند منبع درآمدی باشد اما، سلامت شهروندان را نباید قربانی منافع مادی کرد.
فراسوی موافقت‌ها و مخالفت‌ها در این زمینه، جامعه شناسان معتقدند
اطلاع‌رسانی مناسب به عموم مردم و ایجاد اطمینان در جوانان نسبت به هشدارها
می‌تواند تاثیر بسزایی در پیشگیری از مصرف انواع مواد دخانی داشته باشد.
همچنین، اطلاع‌رسانی باید همراه با فراهم کردن امکانات مناسب برای تفریح
جوانان باشد چرا که، در صورت تشویق جوانان به عدم مصرف قلیان باید جایگزینی
برای گذراندن اوقات فراغت آنان ارائه شود تا برنامه‌ریزی‌ها در زمینه کاهش
استعمال دخانیات و به‌طور ویژه قلیان به نتیجه برسد، در غیر این صورت
محدودیت‌ها راه به جایی نمی‌برد. کارشناسان معتقدند ایجاد و عرضه
سرگرمی‌های سالم و امکانات رفاهی، تفریحی ارزان و رایگان برای جوانان مثل
بازی‌ها و ورزش‌های دسته‌جمعی باعث می‌شود آنها قلیان را وسیله تفریح
ندانند.
شادی حق جوانان است
در این زمینه، یک مددکار و استاد دانشگاه علامه می‌گوید: مساله مصرف
قلیان و رایج شدن آن در میان جوانان و ممنوعیت مکرر آن بیان‌کننده لزوم
توجه به فراغت جوانان و چگونگی گذراندن آن است.
محمد زاهدی اصل با تاکید بر اینکه شادی حق جوانان است، عنوان می‌کند:
اگر امکانات شادی را به صورت سالم فراهم نکنیم، جوانان راه‌های پرخطری را
انتخاب می‌کنند که منجر به آسیب اجتماعی و گرفتار شدن آنها می‌شود. او
نهادهای مختلف از جمله وزارت ورزش و جوانان، آموزش و پرورش و وزارت ارشاد
را مسئول اقداماتی در راستای اوقات فراغت جوانان می‌داند و می‌افزاید: در
صورت ممنوعیت قلیان، در مقابل چه چیزی وجود دارد که جوانان اوقات خود را با
آن سپری کنند؟
زاهدی اصل با اشاره به اینکه در صورت عدم برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت
جوانان، این ممنوعیت نتیجه کوتاه مدت دارد، می‌افزاید: خانواده و نهادهای
مسئول باید راه گذراندن اوقات فراغت را به جوانان آموزش دهند و ابزار و
امکانات آن را نیز فراهم کنند. او با بیان اینکه ممنوعیت و آزادی مکرر
قلیان روش مناسبی نیست، ادامه می‌دهد: اگر جوانان با منطق و استدلال آگاه
شوند که قلیان چه آسیبی به سلامتی، جایگاه و اعتبار آنها در جامعه و روابط
اجتماعی آنها می‌زند، اقدام به کنار گذاشتن آن می‌کنند.
او با بیان اینکه با منطق تحمیلی نمی‌توان چیزی را از جوانان گرفت،
اظهار می‌کند: جوانان آنقدر عقلانیت دارند که در صورت اطلاع‌رسانی از آسیب
قلیان، آن را مصرف نکنند. زاهدی اصل با طرح این پرسش که چه امکاناتی فراهم
کرده‌ایم تا جوانان آن را جایگزین قلیان کنند، می‌گوید: باید با
برنامه‌ریزی اعتماد جوانان را جلب کنیم، جمعیت کشور ما جوان است و با تبیین
مضرات قلیان باید راه‌های درست برای آنها فراهم شود.
